Index

Total No of Songs - 2160

સરગમ એટલે શું ?
આ સાથે શાસ્ત્રીય સંગીતની કેટલીક મૂળભૂત સમજ સામાન્ય જ્ઞાન ધરાવતા વાચકો માટે આપવાનો અહીં પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે . શાસ્ત્રીય સંગીતનાં સાત સૂરો ‘ સારેગમપધનિસા ’નાં પહેલા ચાર અક્ષરોને હળવા કરીને ‘સરગમ’ શબ્દ બનાવવામાં આવ્યો છે .
૧ ) ‘ મધુબનમેં રાધિકા નાચે રે ’ ( કોહિનૂર -૧૯૬૦ ) ગીતમાં મહમ્મદ રફી છેલ્લે ‘ નિસારેસા , ગરેમગ ’ જેવા સૂરો છેડે છે એને સરગમ ગાઇ કહેવાય .
૨ ) ‘ લાગા ચુનરીમેં ડાઘ ’ ( દિલ હી તો હૈ -૧૯૬૩ ) ગીતમાં મન્ના ડે ‘ દિમતાનારેરે ’ ગાય છે એવા શબ્દોને તરાના કહેવામાં આવે છે .
૩ ) ‘ ભય ભંજના વંદના સૂન હમારી ’ અને ‘ સુર ના સજે ક્યા ગાઉં મૈ ’ ( મન્ના ડે , બસંત બહાર -૧૯૫૬ ) જેવા ઘણા ગીતોની શરૂઆતમાં ગાયક કેવલ ‘ આઆ આઆ ... આઆ ’ ગાય છે એને આલાપ કહેવાય છે .
૪ ) ‘ મધુબનમેં રાધિકા નાચે રે ’ કોહિનૂર - ૧૯૬૦ ) ગીતમાં કોમેડિયન મુકરી ચાળા કરીને ગાય એને તાન કહેવામાં આવે છે .
૫ ) કોઇ ગીતમાં ગાયક કોઇ એક અક્ષર મરોડીને ગાય એને મુર્કી કહેવાય દા. ત. ‘ પૂનમકી રાત -૧૯૬૫ ’ મૂવીનાં ‘ દિલ તડપે તડપાયે ’ ગીતનાં અંતરામાં મહમ્મદ રફી એક અક્ષરને ‘ કિસકો સદા દૂં ’ - આ દૂઉઉઉઉઉ’ એને મુર્કી કહી શકાય .
૬ ) ‘તુમને મુઝકો હંસના શિખાયા’ ( જંગલી -૧૯૬૧ ) ગીતમાં મહમ્મદ રફી ‘ હંસના શિખાયા - અને પછી જે આ - ઓ - - ’ અને લતા મંગેશકર આ જ ગીતમાં ‘ ચાહે બના દો ચાહે મિટા દો - અને પછી જે ઓ - ઓ -- ’ જે ઉંચા સ્વરમાં ગાય છે તેને તારસપ્તક માં ગાયું છે એમ કહેવાય .આનાં બીજા બે ઉદાહરણ પણ નીચે આપ્યા છે -
(અ) બૈજુ બાવરા(૧૯૫૨) મૂવીનું ‘ ઓ દુનિયાકે રખવાલે ’ ગીતની આખરમાં મહમ્મદ રફી - રખવાલે , રખવાલે - - - જે ઉંચા સ્વરમાં ગાય છે તે .
(બ ) ગઝલ (૧૯૬૪) મૂવીનું ‘ રંગ ઔર નૂરકી બારાત કિસે પેશ કરું ’ ગીતમાં છેલ્લે મહમ્મદ રફી - કિસે પેશ કરું - - -જે ઉંચા સ્વરમાં ગાય છે તે .
૭ ) ‘ દિલ જલતા હૈ તો જલને દે ’ ( પહેલી નઝર - ૧૯૪૫ ) ગીતમાં મુકેશ જાણે નાભિમાંથી અવાજ કાઢતો હોય એવા નીચલા સ્વરે ગાય છે એને ખરજ માં ’ગાયું એમ કહેવામાં આવે છે .